Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol

CELG(4)-05-11 : Papur 2

Papur tystiolaeth ar y Gyllideb Ddrafft:

Y Gweinidog Tai, Adfywio a Threftadaeth

Cyflwyniad

1. Mae’r papur hwn yn rhoi gwybodaeth gefndir ariannol i’r Pwyllgor ynghylch y cynlluniau gwario ar gyfer y rhannau hynny o bortffolio’r Gweinidog sy’n ymwneud â Thai a Threftadaeth, fel yr amlinellir yn y Gyllideb Ddrafft.

2. Yn Atodiad A mae gwybodaeth fanylach am y Gyllideb Ddrafft, fesul Cam Gweithredu a’r BEL o fewn pob Cam Gweithredu.  Mae hefyd yn cynnwys y cyllidebau drafft ar gyfer y rhan honno o’r portffolio sy’n ymwneud ag Adfywio, sy’n dod o fewn cylch gwaith y Pwyllgor Menter a Busnes.

Cefndir a Chrynodeb

3. Gellir crynhoi ffigurau’r gyllideb ddrafft ar gyfer y meysydd hynny sy’n rhan o gylch gwaith y Pwyllgor hwn fel a ganlyn:

Maes y Rhaglen Wariant	Llinell Sylfaen 2011-12 £’000	Cyllideb Ddrafft 2012-13 £’000	Cynlluniau Dangosol 2013-14 £’000	Cynlluniau Dangosol 2014-15 £’000
Refeniw:
Amgueddfeydd, archifau a llyfrgelloedd	38,191	37,436	37,445	37,445
Y celfyddydau	39,428	38,782	39,569	39,569
Chwaraeon a gweithgaredd corfforol	25,437	24,923	24,853	24,899
Yr amgylchedd hanesyddol	11,712	11,658	11,541	11,541
Cyfanswm Treftadaeth	114,768	112,799	113,408	113,454
Tai	154,765	151,147	151,792	151,792
CYFANSWM REFENIW	269,533	263,946	265,200	265,246
Cyfalaf:
Amgueddfeydd, archifau a llyfrgelloedd	5,673	4,973	4,043	4,043
Y celfyddydau	485	480	475	475
Chwaraeon a gweithgaredd corfforol	345	345	345	345
Yr amgylchedd hanesyddol	5,500	5,313	5,031	5,031
Cyfanswm Treftadaeth	12,003	11,111	9,894	9,894
Tai	249,392	231,970	206,782	206,782
CYFANSWM CYFALAF	261,395	243,081	216,676	216,676
CYFANSWM Y GYLLIDEB*	530,928	507,027	481,876	481,922

* Nid yw’r ffigurau hyn yn cynnwys cyllidebau Gwariant a Reolir yn Flynyddol. Ceir y manylion isod.

4. Un ‘ysgafn’ fu proses y gyllideb eleni. O gymharu â’r cynlluniau dangosol a gyhoeddwyd yn y Gyllideb Derfynol y llynedd (fel y cafodd ei hailddatgan ar gyfer y newidiadau portffolio), mae cyfanswm y dyraniad ar gyfer Tai a Threftadaeth wedi cynyddu £0.353 miliwn yn 2012-13 a £0.621 miliwn yn 2013-14.  Mae’r cynllun dangosol ar gyfer 2014-15, a gyhoeddir am y tro cyntaf, yn cynnwys £0.046 miliwn yn ychwanegol uwchlaw ffigur 2013-14.

5. Mae’r cyllidebau ychwanegol yn ymwneud â:

· Dyraniadau ychwanegol i gostau rhedeg Cadw o £0.353 miliwn yn 2012-13, a fydd yn codi i £0.621 miliwn yn 2014-15, gan gydnabod ei rôl o ran darparu gwasanaethau rheng flaen sy’n dod â budd i dwristiaeth, addysg a datblygu cynaliadwy ehangach; a

· Swm ychwanegol o £0.046 miliwn yn 2014-15 ar gyfer yr ymrwymiad i Nofio am Ddim.

Y Rhaglen Lywodraethu

6. Mae gan yr Adran gylch gwaith eang.  Mae’n gyfrifol am ddatblygu a chyflawni polisïau ar dai, adfywio, y celfyddydau, diwylliant, chwaraeon a hamdden egnïol, amgueddfeydd, archifau a llyfrgelloedd, a’r amgylchedd hanesyddol.

7. Mae gan yr adran sawl prif nod a adlewyrchir yn y Rhaglen Lywodraethu drwyddi draw.  Dengys y gyllideb hon sut y byddwn yn cyflawni yn 2012-13 a thu hwnt.  Byddwn yn sicrhau bod gan bobl gartrefi cynnes a diogel o’r radd flaenaf i fyw ynddynt. Daw effaith ein hymyriadau yn y maes hwn yn amlycach dros y tymor hir wrth i ni wneud newidiadau i ddeddfwriaeth gynllunio ac wrth i ni ehangu ein stoc o dai cymdeithasol. Yn y tymor byr, fodd bynnag, bydd dylanwadau economaidd fel polisi cyllidol ac ariannol y DU yn cael effaith fawr ar ein llwyddiant cyffredinol.

8. Byddwn yn parhau i gefnogi diwylliant a threftadaeth Cymru i ddarparu gwell sylfaen i fywyd drwy hybu ffyniant lleoedd, diwylliant, chwaraeon a’r cyfryngau.

Tai

9. Y llynedd, cyhoeddwyd ein strategaeth dai genedlaethol Gwella Bywydau a Chymunedau – Cartrefi yng Nghymru. Ynddi yr oeddem yn pennu’n blaenoriaethau strategol ar gyfer tai, sef cynyddu’r cyflenwad o dai, gwella eu hansawdd, a gwella gwasanaethau sy’n gysylltiedig â thai – yn enwedig yn achos pobl agored i niwed neu’n ddigartref.

Cynyddu’r cyflenwad o dai

10. Rydym yn awyddus i fynd i’r afael â materion sy’n ymwneud â'r cyflenwad o dai er mwyn bodloni’r galw a chynyddu nifer y tai fforddiadwy.  Bydd hynny hefyd yn help i fynd i’r afael â digartrefedd.  Rydym yn buddsoddi cyfanswm o £57 miliwn (cyfalaf o £55 miliwn a refeniw o £2  filiwn) yn y Rhaglen Grant Tai Cymdeithasol yn 2011-12. Bydd y ffigur hwn yn gostwng i ryw £46 miliwn yn y dyfodol. Serch hynny, mae’n bwysig cofio’r twf yn y rhaglen hon yn y blynyddoedd diwethaf, yn ogystal â’r cyllid ychwanegol o £62 miliwn a ddarparwyd o’r Gronfa Buddsoddi Cyfalaf Strategol.

11. Hefyd, ac mewn ymateb i’r gostyngiad yn y cyllidebau cyfalaf, rydym yn ystyried dulliau arloesol newydd o gynyddu’r cyflenwad gyda chynnyrch megis “Rhent Cyntaf” – tai gyda rhent canolradd sydd angen llai o grant tai cymdeithasol i’w datblygu; a Phartneriaeth Tai Cymru a lansiwyd yn ddiweddar – partneriaeth gyda chymdeithasau tai sy’n buddsoddi ecwiti.

Ansawdd tai

12. Un o flaenoriaethau allweddol Llywodraeth Cymru yw sicrhau fod gan bobl gartref sy’n bodloni eu hanghenion  - cynnes, fforddiadwy, diogel, mewn cyflwr da, nad yw’n cael effaith niweidiol ar yr amgylchedd. Mae tŷ yn annatod i fywydau pobl. Mae’n effeithio ar iechyd a lles, ansawdd bywyd, a chyfleoedd unigolion a theuluoedd gydol eu hoes. Dyna pam yr wyf yn cadw’r Lwfans Atgyweiriadau Mawr ar £108 miliwn y flwyddyn.  Mae’r gyllideb hon yn ariannu atgyweiriadau mawr i dai awdurdodau lleol, a thaliadau gwaddoli ar gyfer tai a arferai fod ym meddiant yr awdurdodau lleol ond sydd bellach wedi’u trosglwyddo i landlordiaid newydd.  Mae’r ddwy ffrwd ariannu hon yn helpu i gyflawni Safon Ansawdd Tai Cymru, sy’n anelu at sicrhau fod y stoc o dai cymdeithasol yng Nghymru yn addas ar gyfer yr 21ain ganrif.

Gwasanaethau sy’n gysylltiedig â thai

13. Rydym hefyd yn parhau i fuddsoddi dros £130 miliwn y flwyddyn mewn cymorth sy’n gysylltiedig â thai i bobl agored i niwed drwy’r Rhaglen Cefnogi Pobl.  Mae hyn yn flaenoriaeth os ydym i fynd i’r afael ag effaith y diwygiadau lles a’r cyni economaidd.  Mae’r rhaglen yn cefnogi 50,000 o bobl y flwyddyn ac yn rhoi gwerth da am arian am bob punt a wariwn yng Nghymru.  Rydym hefyd yn ymrwymedig i atal digartrefedd, sy’n un o’r enghreifftiau gwaethaf o amddifadedd.

14. Mae galluogi pobl i fyw’n annibynnol yn eu cartrefi eu hunain cyhyd ag y bo modd hefyd yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru a dyna pam yr ydym wedi diogelu ein buddsoddiad yn y Rhaglen Addasiadau Brys.  Mae’r rhaglen hefyd yn helpu i leihau’r pwysau ar y GIG a gwasanaethau cymdeithasol drwy alluogi pobl i adael yr ysbyty neu ofal preswyl cyn gynted ag y bo modd.

15. O fewn y cyllidebau Tai, mae llinell yn y gyllideb ar gyfer cyllid cyfalaf cyffredinol awdurdodau lleol, sy’n gyfanswm o £47.2 miliwn yn 2012-13.  Nid yw’r arian hwn wedi’i neilltuo, ac felly, wedi iddo gael ei ddosbarthu i’r awdurdodau lleol fel rhan o’r setliad llywodraeth leol, nid oes modd i ni roi cyfarwyddyd ynghylch sut i’w wario.

Treftadaeth

16. Mae rhoi gwell sylfaen i fywyd drwy sicrhau ffyniant lleoedd, diwylliant, chwaraeon a’r cyfryngau yn un o brif flaenoriaethau Llywodraeth Cymru.  Byddwn yn parhau i roi cymorth ariannol i Gyngor Celfyddydau Cymru, Amgueddfa Cymru, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Chwaraeon Cymru a Cadw.

17. Rydym yn sylweddoli mor bwysig yw’r celfyddydau i Gymru a’r cyfraniad y gallant ei wneud i ansawdd bywydau pobl.  Dyna pam yr ydym yn parhau i ddiogelu’r cyllid ar gyfer y celfyddydau yn y Gyllideb hon.  Byddwn hefyd yn parhau i roi cymorth ariannol i Ardd Fotaneg Genedlaethol Cymru.

18. Bydd y cymorth a roddwn i Amgueddfa Cymru a Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn ein galluogi i barhau i roi mynediad am ddim i safleoedd yr Amgueddfa Genedlaethol. Byddwn hefyd yn parhau i roi cymorth ariannol ac arweiniad strategol i amgueddfeydd, archifau a llyfrgelloedd drwy CyMAL gan gydnabod y cyfraniad sylweddol y mae’r gwasanaethau hyn yn ei wneud i gymunedau lleol o ran mynediad at wybodaeth a threftadaeth ddiwylliannol, a’u rôl o ran cefnogi twristiaeth yng Nghymru.

19. Cadw yw gwasanaeth amgylchedd hanesyddol Llywodraeth Cymru. Mae Cadw yn gyfrifol am warchod y dreftadaeth hon, sy’n cynnwys Safleoedd Treftadaeth y Byd, adeiladau rhestredig a henebion cofrestredig.  Mae Cadw hefyd yn gweithio i gynnal cymeriad unigryw ein trefi a’n tirwedd ac yn helpu pobl ddeall a gofalu am eu lleoliad a’u hanes.  Rydym yn cydnabod mor bwysig yw’r cyfraniad hwn yn economaidd ac yn gymdeithasol ac rydym yn ymrwymedig i’w rhaglen barhaus o waith.

20. Hefyd, rydym yn ymrwymedig i gyflawni’r Prosiect Twristiaeth £19 miliwn, a fydd yn gwella cwmpas llawer o’n henebion a phrofiadau ein hymwelwyr.  Llywodraeth Cymru a Chronfeydd Cydgyfeirio’r Undeb Ewropeaidd sy’n ariannu’r prosiect yn bennaf.  Bydd yn helpu i wneud yn fawr o werth economaidd ein treftadaeth drwy gynyddu nifer, hyd a gwerth yr ymweliadau â Chymru.  Bydd y prosiect hefyd yn helpu i wneud treftadaeth ragorol Cymru yn agored i gynulleidfa ehangach drwy ei gwneud yn fwy pleserus i ymwelwyr a phobl sy’n byw yng Nghymru. Cadw sy’n arwain y prosiect wedi iddo wneud cais llwyddiannus am Gyllid Cydgyfeirio.  Bydd y prosiect yn rhedeg tan fis Rhagfyr 2014 ac mae’n werth cyfanswm o £19 miliwn.  Mae rhan o raglen gwaith cyfalaf Cadw yn rhoi arian cyfatebol ar gyfer y prosiect hwn.

21. Yr ydym hefyd yn cydnabod y manteision lu a all ddod yn sgil chwaraeon a gweithgaredd corfforol ar wahanol lefelau, gan gynnwys gwell iechyd a lles i unigolion.  I gefnogi hyn, rydym yn ymrwymedig i barhau â’n hymrwymiad i nofio am ddim, ac rydym wedi darparu cyllid ychwanegol o £46k yn 2014-15 i gynnal y ddarpariaeth.

Gwariant a Reolir yn Flynyddol

22. Mae’r cyllidebau Gwariant a Reolir yn Flynyddol yn cynnwys:

· Darpariaeth ar gyfer unrhyw daliadau pensiwn a all fod yn angenrheidiol yn achos cynlluniau pensiwn Amgueddfa Genedlaethol Cymru a Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Y cyfanswm ar gyfer 2012-13 yw £2.490 miliwn. Cyllideb heb fod yn arian parod yw hon;

· Credyd  - o £61 miliwn yn 2012-13 - sy’n cynrychioli’r swm, a gyfrifwyd ar sail fformiwla, y mae angen i Awdurdodau Lleol Cymru ei ad-dalu i’r Trysorlys yn achos y system Cymhorthdal y Cyfrif Refeniw Tai (HRAS). Yn Lloegr, mae awdurdodau lleol wedi prynu eu hunain allan o’r system, ac rydym ar hyn o bryd yn ystyried y posibilrwydd o wneud yr un modd yng Nghymru.